جمال‌الدین‌محمود حلویحُلْوی، جمال‌الدین محمود، از مشایخ طریقت گُلشَنیه و مؤلف تذکره مشایخ خلوتیه می‌باشد. ۱ - ولادتوی در سال ۹۸۲ در استانبول به دنیا آمد. ۲ - پدرپدرش از درویشان خلوتی، و در دربار عثمانی صاحب منصب حلواجی‌باشی (رئیس قنادان دربار ) بود. ۳ - تحصیلاتحلوی در کودکی تحت‌نظر پدرش به فراگیری علوم معقول و منقول پرداخت. [۱]
شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، ج۱، ص۴۳۷ـ۴۳۸، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
[۲]
شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، ج۳، ص۵۵۱، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
۴ - شغلدر نوجوانی شغل پدر را پیشه خود ساخت، اما بعد به امور نظامی گرایش یافت و منصب چاوشیِ دیوان همایون را در دربار سلطان مراد سوم (حک: ۹۸۲ـ۱۰۰۳) به دست آورد. [۳]
شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، ج۱، ص۴۳۷ـ۴۳۸، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
او که از کار در سپاه عثمانی خرسند نبود، از خدمت دولتی کناره گرفت و در زمره مریدان نجم‌الدین حسن افندی، از مشایخ طریقت سنبلیه (از شعب خلوتیه)، درآمد. [۴]
شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، ج۳، ص۵۵۱ـ۵۵۲، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
۵ - اساتیدوی نزد شمس‌الدین احمد سیواسی، از مشایخ گلشنیه (یکی دیگر از شعب خلوتیه)، به تکمیل معارف پرداخت و پس از بازگشت از حج، به مصر رفت و از مریدان شیخ‌ابراهیم افندی، مرشد سیواسی، شد و از وی اجازه ارشاد گرفت و به استانبول بازگشت. وی در استانبول خانقاهی تأسیس کرد و به ارشاد درویشان سنبلی و گلشنی، تدریس مثنوی و اجرای مراسم سماع پرداخت. در پی این مجالس، بسیاری پیرو طریقت گلشنیه شدند. [۵]
شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، ج۱، ص۴۳۸، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
[۶]
شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، ج۳، ص۵۵۱ـ۵۵۲، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
۶ - تسلط به زبان مختلفحلوی به زبان‌های عربی و فارسی تسلط داشت. [۷]
شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، ج۱، ص۴۳۸، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
۷ - وفاتوی در ۱۰۶۴ در استانبول درگذشت و در خانقاه خود به خاک سپرده شد. [۸]
شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، ج۱، ص۱۲، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
[۹]
احمد رفعت، لغات تاریخیه و جغرافیه، ج۳، ص:۱۶۶ ۱۰۶۳، استانبول ۱۲۹۹ـ۱۳۰۰.
۸ - آثاراز وی چند اثر برجای مانده است که عبارت‌اند از: ۱) لَمَظاتِ حُلْویه از لَمَعاتِ عُلْویّه، که مهم‌ترین اثر اوست، مشتمل بر طبقات و مناقب ۲۰۸ تن از منسوبان طریقت‌ها که ۱۴۰ تن از آنان از مشایخ خلوتیه‌اند، وی در تألیف این اثر از حدود پنجاه منبع عربی و ترکی بهره برده است. در این کتاب، علاوه بر مشایخ طریقت خلوتیه، شرح‌حال برخی از بزرگان طریقت‌های بیرامیه، نقشبندیه، کبرویه، زینبیه، بدویه، قادریه و مولویه نیز آمده است. در پایان نیز درباره زندگی حلوی اطلاعات جامعی وجود دارد. این کتاب را محمد سرهان تایشی در ۱۳۷۲ش/ ۱۹۹۳ ساده‌نویسی و منتشر کرد. ۲) جام دلنواز، که ترجمه ترکی شرح لاهیجی بر گلشن راز شبستری است. نسخه‌ای از آن در کتابخانه شهرداری استانبول موجود است. ۳) خمسه، که نظیره‌ای بر خمسه تاشلیجالی یحیی، و شامل پنج مثنوی است. ۴) دیوان به ترکی، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه بانک یاپی‌کردی استانبول موجود است. [۱۰]
محمدطاهر بروسه‌لی، عثمانلی مؤلفلری، ج۱، ص۶۱، استانبول ۱۳۳۳ـ ۱۳۴۲.
۹ - فهرست منابع(۱) محمدطاهر بروسه‌لی، عثمانلی مؤلفلری، استانبول ۱۳۳۳ـ ۱۳۴۲. (۲) احمد رفعت، لغات تاریخیه و جغرافیه، استانبول ۱۲۹۹ـ۱۳۰۰. (۳) شیخی محمد افندی، وقایع‌الفضلاء، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹. ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حلوی»، شماره۶۴۷۴. |